Marian van Caspel is freelance kunsthistorica in Utrecht.
Zij werkte als rondleidster in het Armando Museum in Amersfoort.

Armando

Armando (1929–2018) maakt schilderijen en sculpturen, maar ook gevoelige tekeningen en poëtische grafiek. Tevens is hij bekend als violist, theater- en filmmaker en schrijver van proza en poëzie. Binnen al deze disciplines gaat het om één thema: de tragiek van de mens. Zelf spreekt de kunstenaar over ‘veelzijdigheid in eenzijdigheid’: veelzijdig in zoveel disciplines, eenzijdig in het thema. Dit centrale thema bleef zestig jaar hetzelfde en wortelt in zijn heftige jeugdervaringen in Amersfoort tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Na in de naoorlogse jaren als violist gewerkt te hebben en zijn eerste gedichten geschreven te hebben, debuteert Armando in 1953 met tekeningen die onder invloed van Cobra tot stand kwamen. Bleef hij met deze tekeningen nog enigszins in de schaduw staan, met de ‘peintures criminelles’ haalt hij zich de woede van de Nederlandse pers op de hals. De erop volgende Nul-periode (1960-1965) waarin de werkelijkheid zelf – bij Armando bijvoorbeeld autobanden – tot kunst verheven wordt, leidt halverwege de jaren zestig bij de kunstenaar tot complete innerlijke leegte.

Hij verlaat de beeldende kunst om er pas in 1972 naartoe terug te keren. In de dichtbundel ‘Dagboek van een dader’, die gezien kan worden als een sleutelwerk, bekeert Armando zich tot de romantische traditie. Vooral Caspar David Friedrich blijkt een belangrijke inspiratiebron te zijn. Het landschap, dat in de oorlog van alles zag maar weigert te getuigen, wordt door Armando in gedichten en kunstwerken schuldig verklaard.

De grote zwart-wit schilderijen waarmee hij in de jaren tachtig doorbreekt en die in series (bomen, vlag, hek, ladder, etc. ) opgevat zijn, vormen het hoogtepunt en de kern van zijn oeuvre. De motieven worden ook naar sculpturen vertaald. Zo is vlakbij het voormalige Kamp Amersfoort een 14 meter hoge bronzen ladder te zien. In de schilderijen wordt na de millenniumwisseling het zwart-wit ingeruild voor kleur.

Armando kan beschouwd worden als een uomo universale. Niet alleen door de vele disciplines waarin hij werkt, maar ook doordat zijn werk ingebed is in grote literaire en filosofische tradities. Zo is zijn werk niet los te zien van denkbeelden van Nietzsche.

In mijn lezing plaats ik Armando in het ruime perspectief van zijn ‘veelzijdigheid’ en schets ik een beeld van zijn ontwikkeling als beeldend kunstenaar.

Armando in atelier (foto Conny Meijer)