Het 'ik' bij Leonarde, Bosch en Newman

Aan het einde van de 15e eeuw schilderde Leonardo da Vinci ‘Het laatste avondmaal’ in de refter van het Santa Maria delle Grazie klooster in Milaan. Uitgebeeld is het moment nadat Christus de woorden heeft uitgesproken “Voorwaar ik zeg u: een van u zal mij verraden”. Te midden van een rijke schakering aan menselijke reacties van de twaalf discipelen is Christus het rustige middelpunt.

In dezelfde jaren schilderde Jeroen Bosch ‘De bespotting van Christus’ (National Gallery). Christus, omgeven door zijn bespotters, kijkt ons aan, “van Ik tot ik”*. We bekijken deze twee schilderingen uitvoerig om vervolgens uit te komen bij een kunstenaar die het ‘ik’ tot thema van zijn werk maakte: de Amerikaanse abstract expressionist Barnett Newman, die na de tweede wereldoorlog veelal grote abstracte schilderijen maakte waarbij kleurvlakken doorsneden worden door een of meerdere vertikale stroken.

(* Marieke Anschütz)